Profesyonel futbolcu sözleşmesi tanımı, TFF’nin yayınladığı talimatlarda veya FİFA’nın talimatlarında açıkça yer almamaktadır. Ancak çoğu uluslararası hukuk doktrinine ve yargısal içtihatlara göre bu sözleşmelerin, hizmet sözleşmeleriyle aynı formatta olduğu düşünülmektedir. Sözleşmenin tarafları ise profesyonel futbolcular ve spor kulüpleridir. Bu sözleşmeler ulusal veya uluslararası nitelikte olabilmektedirler. Sözleşme taraflarının birbirlerinden farklı devletlerin vatandaşlıklarına tabii olmaları bu sözleşmelere uluslararası nitelik kazandırır. Bu nitelikteki sözleşmeler FİFA Tüzüğü ve FİFA Şerhi ile düzenlenirken; ulusal nitelikteki sözleşmeler TFF Talimatları gibi ulusal düzenlemelere tabiidir. Bununla birlikte yargılama yetkisi de sözleşmeye ve sözleşmeden doğan uyuşmazlığın niteliğine göre değişmektedir. Sözleşme ulusal boyutta olup sözleşmeden doğan alacağın ödenmemesi, sözleşmenin feshi ve tazminat gibi uyuşmazlıklar var ise; yetkisinin taraflarca ayrıca ve açıkça kabul edilmesi halinde Uyuşmazlık Çözüm Kurulu, aksi durumlarda yani yetkinin kabul edilmediği hallerde ise genel mahkemeler yetkili olacaktır.
Sözleşme eğer yabancılık unsuru ihtiva ediliyorsa FİFA Tüzüğünde ilk derecede FİFA Uyuşmazlık Çözüm Dairesi (Dispute Resolution Chamber-DRC) yetkiye sahiptir. DRC’nin verdiği kararların CAS’da temyiz edilebilir olması da ayrıca sağlanmıştır.(2)
Bir sözleşme yapılmadan önce üç aşamadan oluşan bir süreç izlenir. Bu süreç, güncel olarak oyuncunun bir kulüple sözleşmesinin devam edip etmediğinin tespiti ile başlar. Oyuncunun eski spor kulübü ve oyuncudan bilgi almak dışında ayrıca FİFA’nın tavsiyesine göre “eski kulübün bağlı olduğu federasyondan” bilgi alınması da tavsiye edilmektedir. (DRC 28.09.2007/No.9719) Oyuncunun herhangi bir sözleşmesinin olmadığı tespit edilirse, oyuncu serbest statüde kabul edilir ve yeni sözleşme imzalayabilir. Sonrasında sözleşme müzakereleri sürdürülür. Bu aşama FİFA tüzüğünde sadece kulüp açısından düzenlenmiştir. Oyuncuyla sözleşme imzalamayı düşünen kulübün, herhangi bir süre sınırına tabii tutulmaksızın mevcut kulübün yazılı iznini alması gerekmektedir. Bu izin alınmadan görüşmelere başlandığı takdirde Futbol Disiplin Talimatı hükümleri uygulamaya konulur. Son aşama ise sözleşmenin imzalanmasıdır. Bu aşama sporcu açısından düzenlenmiştir. Oyuncu kulüple resmi sözleşmesinin bitiminde veya bitmesine altı aydan az bir süre kalmışsa yeni bir kulüple sözleşme imzalayabilir. (FİFA Tüzüğü m.18/3) Altı aylık bir süre kalsa dahi kulübün onayı gereklidir. (DRC 27.11.2014)Aksi takdirde tazminat ve sportif yaptırımlar uygulanabilir. Oyuncu sözleşmeyi kulüp onayını almadan imzalayabilmektedir. İmzalanan sözleşmelerin, imzalandıkları transfer ve tescil dönemi içerisinde TFF’ye sunulması şarttır. Futbolcu da sözleşmeyi TFF’ye sunma hakkına sahiptir. (1)
Taraflar arasındaki sözleşmenin geçerli olabilmesi, zorunlu bazı unsurları ihtiva etmesine bağlıdır. Aksi halde sözleşme geçersiz sayılmaktadır. Örneğin; sözleşmede tarafların isminin yer almaması ya da sözleşmede kulüp ve oyuncu dışında olmaması gereken 3. Taraf ya da tarafların olması ve benzeri hallerde sözleşme geçerliliğini kaybeder. FİFA Tüzüğü m.18/1’e göre sözleşmede menajer gibi aracı konumundakilerin ismi sözleşmede yer almalıdır. Aracıların imzaları ise sözleşmenin şartı olarak kabul edilmemektedir.
Sözleşme kurulurken taraflardan birinin sahte imza atması söz konu ise; DRC’ye göre bu iddiada bulunan tarafın, iddiasını öncelikle “kendi ulusal mahkemeleri” veya “tarafsız uzmanlarca düzenlenmiş raporlar” vasıtasıyla ispatlaması gerekmektedir. İddia ispatlanırsa DRC yetkisi de devreye girecektir. Sözleşme yapılırken yine FİFA tüzüğünün 18.maddesine göre asgari süre; sözleşme yürürlüğe girdikten itibaren, sezon sonuna kadar olacak şekilde belirlenmiştir. Azami süre ise beş yıldır. Sözleşme bitiş tarihi 31 Mayıs olarak düzenlemelidir.
Ücret unsuru ise işveren konumundaki spor kulübünün en temel yükümlülüğüdür. Futbolcunun hizmet karşılığı alacağı bedel, tüm sözleşme dönemini kapsamalıdır. Her ne kadar spor kulüpleri, oyuncunun performansında düşüş yaşandığı hallerde sözleşmede kararlaştırılan ücretin de doğru orantılı olarak düşürüleceğini sözleşmeye madde olarak ekleseler de, DRC bunun bir yaptırım aracı olarak kullanılamayacağını açıkça belirtmiştir. (DRC 27.04.2006/ No. 46290) (DRC 11.03.2005/ No. 3542) DRC aynı zamanda takım başarısızlığı söz konusu olsa dahi kesinti yapılamayacağını belirtmiştir.
Ücret belirleme konusunda ise spor kulüpleri genellikle oyuncunun müsabakalara katılım oranı ve oyunda kalma süresi gibi unsurları dikkate alsalar da DRC bu konunun tek taraflı olarak spor kulübünün inisiyatifine bağlı olması sebebiyle sözleşmeye eklenen bu hükümlerin geçersiz olduğunu belirtmiştir. DRC, müsabakalarda oyuncuya para cezası verilmesi durumunda da oyuncunun ücretinden kesinti yapılamayacağını ve bunun denetlenmesinden ulusal mercilerin sorumlu olduğunu kararlaştırmıştır.
Sözleşmedeki ücret konusunda son değerlendirilen husus; ücretin net veya gross olmasıdır. DRC bu konuda iki ilke belirlemiştir. Bu ilkeler; sözleşmelerde aksine bir hüküm bulunmadığı müddetçe ücretin net olduğu ve kulübün aksini yani ücretin brüt olduğunu iddia etmesi halinde ise bunu ispatla mükellef olduğudur.
Futbolcunun alabileceği primler, DRC’nin sözleşmeler için koyduğu hükümlerden farklıdır. DRC prim için, oyuncunun herkes tarafından gözlemlenebilen performans şartlarına göre değerlendirileceğini belirtmiştir. Bu anlamda takımın galibiyet ve beraberlikleri, oyuncunun yaptığı asist ve attığı gol sayısı, oynadığı müsabaka sayısı değerlendirmede göz önünde bulundurulabilecekken oyuncunun oynadığı dakika sayısına göre bir belirleme yapılamamaktadır. Bunun sebebi de yine prim ödemekten kaçınmak amacıyla kulübün oyuncuya fırsat vermemesi gibi kötü niyetli durumları önlemektir. Sözleşmede prim şartları kulübe göre kapsamı geniş bir şekilde belirtildiyse, kulüp tüm primleri ödemekle yükümlü hale gelebilir.
İREM ELVİN CAN
KAYNAKÇA
1-Gazi.edu.tr.2021.[online]Available at: <http://gazi.edu.tr/posts/download?id=204751> [Accessed 10 June 2021].
2-Spor Hukuku Dersleri- Yrd. Doç. Dr. Ferhat USLU/Adalet Yayınevi/Ankara-2016
3-Profesyonel Futbolcu Sözleşmeleri Uyuşmazlıklarında FİFA Yargılama Usulü- Av. Gürkan PAK/Platon Hukuk-Hukuk Yazıları 4/İSTANBUL-2021
4-Profesyonel Futbolcu Sözleşmelerinde Ücret- Dr. Öğr. Üyesi Nil KARABAĞ BULUT) / Onikilevha Yayıncılık/İSTANBUL-2021